TÜRKİYE’NİN NATO İLE İLİŞKİLERİNDE STRATEJİK YÖNETİM: TEKNOLOJİK KATILIM PERSPEKTİFİ

Bu vizyonun merkezinde stratejik özerklik, teknolojik katılım ve müttefik uyumu dengesi yer almaktadır.

Bu yazıda Türkiye–NATO ilişkilerinin teknolojik katılım yönü üzerinde durulmakta ve literatüre katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Türkiye, NATO üyeliğini yalnızca bir güvenlik garantisi olarak değil, aynı zamanda inovasyon, teknoloji ve sanayi iş birliği platformu olarak değerlendirmelidir. Bu yaklaşım, Türkiye’nin savunma sanayiinde sahip olduğu gelişmiş üretim kapasitesinin NATO’nun dönüşüm ve inovasyon hedefleriyle daha etkin biçimde örtüşmesini ve yeni iş alanlarının oluşumuna katkı sağlamasını mümkün kılacaktır.

1. NATO Bilim ve Teknoloji Organizasyonu’na (STO) Katılım

NATO Bilim ve Teknoloji Organizasyonu (STO) tarafından belirlenen dokuz öncelikli teknoloji alanında: (1) Yapay Zekâ (AI), (2) Robotik ve Otonom Sistemler, (3) Gelecek Muhabere-İletişim Teknolojileri, (4) Kuantum Teknolojileri, (5) Biyoteknoloji ve İnsan Geliştirme Teknolojileri, (6) Hipersonik Sistemler, (7) Uzay Teknolojileri, (8) Yeni Malzemeler ve Gelişmiş Üretim, (9) Enerji ve İtki Sistemleri[1], daha fazla katılım, Türkiye’nin savunma Ar-Ge ekosistemine doğrudan bilgi ve teknoloji akışı sağlayabilir. Üniversitelerin, savunma sanayii şirketlerinin ve araştırma merkezlerinin bu teknik alanlarda daha görünür hâle gelmesi, NATO’nun araştırma çıktılarının millî projelere entegrasyonunu kolaylaştırabilir. Bu doğrultuda Türk araştırmacılarının STO teknik panellerinde[2] daha çok yer almasının faydalı olduğu düşünülmektedir.

2. DIANA ve NIF Çerçevesinde Yenilikçi Katılım

Türkiye’nin NATO İnovasyon Hızlandırıcısı (DIANA)[3] ve NATO İnovasyon Fonu (NIF)[4] gibi yeni nesil girişim platformlarından daha etkin biçimde yararlanması gerekmektedir. Bu programlar, savunma teknolojilerinde girişimcilik kültürünü teşvik ederek, Türk firmalarının NATO inovasyon ekosistemine erişimini kolaylaştırmaktadır. Son iki yılda üç Türk firmasının bu fonlardan yararlanmıştır. Türkiye, DIANA ve NIF müracaatlarını artırmaktadır.[5] Bu süreç aynı zamanda Türkiye’nin teknoloji diplomasisi kapasitesini güçlendirmekte ve yenilikçi savunma çözümlerinin uluslararası platformlara taşınmasını desteklemektedir.

3. NSPA ve NCIA Üzerinden Endüstriyel İş Birliği

NATO Destek ve Tedarik Ajansı (NSPA) [6] ile NATO İletişim ve Bilgi Ajansı (NCIA) [7] üzerinden yürütülen proje ortaklıkları, Türkiye’nin NATO tedarik zincirine katılımında kritik bir rol oynamaktadır. Bu kurumlar, NATO ülkeleri arasında düzenli olarak ihale açmaktadır. 2023 yılında NSPA’nın açtığı 4,8 milyar avroluk ihaleden Türk firmaları 93,7 milyon avroluk pay elde etmiştir. Bu oran, toplamın yaklaşık %1,96’sına karşılık gelmektedir. Benzer şekilde, NCIA’nın 520 milyon avroluk ihale bütçesinden Türk şirketlerinin kazandığı pay 14 milyon avro (%2 civarı) olmuştur.[8]  Bu oranlar, Türkiye’nin endüstriyel kapasitesine kıyasla düşük görünmekle birlikte, düzenli ve kurumsal katılım sağlanması hâlinde önemli bir artış potansiyeli barındırmaktadır.

4. Kurumsal Kapasite ve Standardizasyon

2024 yılında Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB)[9] bünyesinde kurulan NATO Şubesi, Türkiye’nin NATO ile teknik ve idari koordinasyonunu güçlendiren stratejik bir adımdır. Ancak, diğer müttefik ülkelerin bu tür yapıları daha önce oluşturduğu dikkate alındığında Türkiye’nin bu alanda yoğun çaba harcamasını gerekmektedir. Türk savunma sanayii ürünlerinin NATO Standardizasyon Sistemi (STANAG)[10] ile tam uyumlu hâle getirilmesi, sürdürülebilir bir tedarik zincirine dâhil olmanın ön koşuludur. Kurumsal kapasite ve standardizasyon bağlamında SAHA İstanbul AKADEMİ,[11] SSB Akademi[12] ve Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsünce[13] yürütülen eğitimler, Türk firmaları ile literatüre önemli fırsatlar sunmaktadır.

5. NATO Dönüşüm Komutanlığı (ACT) ile İş Birliği

Türkiye’nin NATO Dönüşüm Komutanlığı (Allied Command Transformation – ACT)[14] ile yürütülen yetenek geliştirme ve dönüşüm faaliyetlerine daha sistematik biçimde katkı sağlaması da önemlidir. Bu katkı, geleceğin harekât ortamına yönelik kavramsal çalışmalarda Türkiye’nin daha görünür olmasını ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin NATO yetenek planlamasında daha etkin bir rol üstlenmesini mümkün kılacaktır.

6. Bilimsel Katkı ve Doküman Eksikliği

NATO ile ilişkilerin teknik ve endüstriyel boyutuna yönelik akademik ve literatür çalışmalarının artması, Türkiye’de NATO konusundaki bilgi birikiminin gelişmesine önemli katkılar sağlamaktadır. Bu tür yayınların çoğalması, Türkiye’nin NATO ile ilişkilerinde durumsal farkındalığın artmasına; buna bağlı olarak ihale süreçlerinde etkinliğin ve rekabet gücünün yükselmesine, dolayısıyla ülkemizin NATO içindeki stratejik öneminin daha da pekişmesine katkı sağlayacaktır.

Kaynakça

[1] NATO. (2025, June 25). Emerging and disruptive technologies. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_184303.htm

[2] NATO Science and Technology Organization (STO). (2025, June 5). NATO STO Panels and Groups conclude Spring 2025 Business Meetings. https://www.sto.nato.int/nato-sto-panels-and-group-conclude-spring-2025-business-meetings/

[3] NATO. (n.d.). Defence Innovation Accelerator for the North Atlantic (DIANA). https://www.diana.nato.int/

[4] NATO Innovation Fund (NIF). (n.d.). NATO Innovation Fund. https://www.nif.fund/

[5] Duyar, Zeynep. “NATO DIANA Programı'nda yeni çağrılar açıldı.” Anadolu Ajansı, 5 Haziran 2025.

Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/nato-diana-programinda-yeni-cagrilar-acildi/3589798

[6] NATO Support and Procurement Agency (NSPA). (2022, April 22). NATO Support and Procurement Agency. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_88734.htm

[7] NATO Communications and Information Agency (NCIA). (n.d.). NATO Communications and Information Agency. https://www.ncia.nato.int/

[8] NATO Support and Procurement Agency (NSPA), Annual Report 2023, 2023, https://uploads4.craft.co/uploads/unified_record/source/document/2113559/b9aacfa1b2332dfc.pdf; NATO Communications and Information Agency (NCIA), Annual Report 2023, 2023, https://www.ncia.nato.int/resources/site1/general/about_us/publications/ncia_annual_report_2023.pdf; Damise Akademi, NATO NSPA Nedir? NATO NSPA İhale Fırsatları Nelerdir? NATO NCIA Nedir? İhale Fırsatları Nelerdir?, https://academy.damise.com/tr.

[9] Savunma Sanayii Başkanlığı (n.d) https://www.ssb.gov.tr/Default.aspx

[10] NATO. (2022, October 14). Standardization. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_69269.htm

[11] SAHA AKADEMİ, (n.d.)  https://sahaakademi.com/

[12] Savunma Sanayi Akademi, (n.d.), https://www.ssa.gov.tr/

[13] Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (n.d.) https://turkiyat.marmara.edu.tr/

[14] Allied Command Transformation, (n.d.) https://www.act.nato.int/